Dit is artikel 5 van een serie van 20 artikelen, uitgegeven door Rik Plattel van het European Reliability Centre (ERC) B.V. Het volledige overzicht van artikelen is te vinden op www.ercbv.eu

Toestandsafhankelijk onderhoud (of Toestandsbeoordeling, Condition monitoring) is een pro-actieve onderhoudsaanpak om storingen te voorkomen. Het wordt nog wel eens verward met testen, wat een detectieve onderhoudsoplossing is.

Toestandsafhankelijke onderhoudstaken zijn beoordelingstaken die periodiek uitgevoerd worden. Tijdens de toestandsbeoordeling wordt op zoek gegaan naar symptomen die in ontwikkeling zijn (waarschuwingen) en leiden tot functioneel falen. Deze waarschuwingen noemen we potentiële storingen. Ze verstoren nog niet, maar zijn in potentie aanwezig en ontwikkelen zich.

Alle storingsvormen in de wereld hebben potentiële storingen en geven daarmee waarschuwingen af voordat de storingsvorm zal optreden. De tijd tussen het moment dat een potentiële storing (P1, P2, …) optreedt en het functioneel falen (F), noemen we de PF-interval. Iedere potentiële storing heeft een eigen PF-interval (P1F, P2F, ..) Deze PF-intervallen zijn waarschuwingstijden. PF-intervallen zijn in alle gradaties te vinden. Van milliseconden tot tientallen jaren en meer. Bij toestandsafhankelijk onderhouden, zoeken en gebruiken we potentiële storingen met bruikbare PF-intervallen van uren – dagen – weken – maanden – jaren.

Voorbeeld: Een kogellager dat op basis van belastingen en toepassing juist is geselecteerd, juist gemonteerd met de juiste as- en huistoleranties, juist gesmeerd en juist afgedicht, kan nog steeds een keer uitvallen. Het lager kan vastlopen als gevolg van materiaalvermoeiing. Een lager valt echter niet zo maar uit. Voordat het uitvalt, zijn er al heel wat potentiële storingen in ontwikkeling die aantonen dat functioneel falen in ontwikkeling is. Het lager gaat eerst meetbaar trillen, voelbaar trillen, de temperatuur gaat omhoog, gaat hoorbaar geluid maken, de temperatuur gaat omhoog en vlak voor het lager vastloopt, komt er mogelijk nog rook uit. Allemaal waarschuwingen dat functioneel falen zich ontwikkelt. Doen we niets met al die signalen, dan lijkt dat het lager plots vastloopt.

Bij Reliability Management vragen we ons bij iedere storing pro-actief af: “Wat heb ik (jij) gedaan om deze storing te voorkomen?” Als blijkt dat er bruikbare potentiële storingen aan vooraf gaan, die we zouden kunnen gebruiken om functioneel falen te voorkomen, dan is toestandsafhankelijk onderhoud voor deze storingsvorm mogelijk een optie.

Bruikbare PF-intervallen is de periode van begin van een potentiële storing tot functioneel falen. Bij rook is die periode kort. Enkele minuten tot uren. We zouden dus met intervallen korter dan de PF op zoek moeten gaan of er rook van het lager komt. Een dergelijke onderhoudsinterval is wel erg kort. De PF van meetbare temperatuur is langer. De PF van meetbare trillingen is nog langer. Misschien wel weken, maanden of zelfs jaren.

Let op: iedere storingsvorm heeft zijn eigen combinatie van potentiële storingen met elk hun eigen PF-intervallen:Een lager waarvan de afdichting loskomt en waardoor er zand in het lager komt, heeft en korte PF. Een lager dat alleen uitvalt door normale materiaalvermoeiing, heeft een lange PF.

Gedurende de PF-interval zouden we een toestandsbeoording (inspectie) kunnen uitvoeren. Tijdens deze inspectie zoeken we naar de ontwikkeling van potentiële storingen van deze storingsvorm. Als we geen indicatie hebben gevonden dat zich een potentiële storing ontwikkelt, melden we dit terug en voeren we de volgende inspectie met eenzelfde interval uit.

Als er tijdens een inspectie wel een indicatie is dat zich wel een potentiële storing ontwikkelt, moeten we een inschatting maken hoeveel tijd ons rest om functioneel falen te voorkomen. Mogelijk moet er gerapporteerd worden, onderdelen worden besteld, werk uit- en ingepland worden, productieplanning moet geïnformeerd worden, het lager moet vervangen worden enz. Dit alles moeten afgerond kunnen worden voordat functioneel falen plaatsvindt. De inspectie-interval is dus een deel van de PF. De PF-interval minus de taakinterval = “resterende tijd” waarin alle voorbereidende acties uitgevoerd moeten worden. Als deze aanpak van gebruik van potentiële storing met bijbehorende PF-interval, taakinterval, storingsvorm voorkomen, allemaal past binnen de PF, dan is de taak technisch haalbaar.

Naast dat iedere toestandsbeoordelingstaak technisch haalbaar moet zijn, moet deze ook waarde toevoegen. Waarde is toe te voegen als de gevolgen verbeteren. We herkennen drie soorten gevolgen:

1. Economische gevolgen: Iedere storingsvorm kost geld. Als een storingsvorm alleen economische gevolgen heeft, zullen de kosten voor alle acties tijdens de PF- periode lager moeten zijn dan de gevolgkosten van ongepland onderhoud.
2. Veiligheid, gezondheid, milieu: Sommige storingsvormen hebben een negatief effect op VGM (Veiligheid, Gezondheid, Milieu). Als de storingsvorm in deze categorie valt, moeten de acties binnen de PF de gevolgen voor VGM tot een acceptabel niveau verlagen. Acceptabel betekent dat de gevolgen aan VGM-regelgeving moeten voldoen.
3. Verborgen storingen: Er zijn storingsvormen die kunnen plaatsvinden maar niet waarneembaar voor de gebruiker. In de meeste gevallen gaat dit over beveiligingssystemen. Deze beveiligingssystemen grijpen alleen in bij abnormale omstandigheden. Het kan dus zijn dat een beveiligingssysteem faslt maar we worden er niet van op de hoogte worden gesteld. Deze zgn. “Verborgen storingen” zijn een gruwel voor de Reliability professionals en moeten op een speciale manier aangepakt worden. Dit artikel is niet de plaats om dit uitgebreid te behandelen. Het managen van verborgen storingen onderhouden is een specifiek onderdeel van Reliability Management. Tijdens onze trainingen gaan we hier diep op in. Zie: https://www.ercbv.eu

De inspectie-interval moet een deel zijn van de PF-interval. Omdat iedere potentiële storing een eigen PF-interval is, moet een keuze worden gemaakt, naar welke potentiële storing gezocht wordt tijdens de inspectie. We nemen bij voorkeur een potentiële storing waarvan eigen personeel de ontwikkeling kan volgen.

Toestandsafhankelijk onderhoud is zeer geschikt om continu te blijven verbeteren. Het monitoren van PF-intervallen is een taak voor de Reliability Engineer. Het kan namelijk zijn dat doorgevoerde modificaties potentiële storingen met bijbehorende PF-intervallen beïnvloeden. En dat betekent dat de bijbehorende onderhoudsconcepttaken mee moeten veranderen. Dit is een standaard onderdeel van Dynamische onderhoudsconcepten, waarbij maximaal aandacht gegeven wordt aan onderhoudsconcepten die het actuele storingsgedrag afdekken. Kijk op www.ercbv.eu voor de trainingen Dynamisch onderhouden, Dynamische onderhoudsconcepten. Reliability-centred maintenance (RCM).

Dit artikel is een van de 20 artikelen die worden aangeboden door European Reliability Centre (ERC) B.V. ERC is gespecialiseerd in trainingen en software voor maintenance en reliability engineers. ERC richt zich vooral op productiebedrijven die het storingsgedrag van hun productieproces willen verbeteren, met als doel kosten te verlagen en beschikbaarheid, betrouwbaarheid en effectiviteit te vergroten.